سرباز ولایت

روزانه میلیون ها نفر از جمعیت شهر تهران از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده می کنند. وسایلی که اهداف اصلی شان تسهیل رفت و آمد مردم، کاهش آلودگی هوا و به طور کلی افزایش رضایت شهروندان از خدمات شهری است.

اما وسایل حمل و نقل عمومی در تهران بر خلاف سایر شهرهای بزرگ جهان اهداف دیگری نیز پیدا کرده اند به گونه ای که امروزه می توان متروی تهران را بزرگترین بازار متحرک جهان و مکانی برای پرخاشگری و تخلیه نارضایتی ها بر سر سایرین به حساب آورد.

اینکه باید همگام با ورود هر تکنولوژی به یک جامعه، فرهنگ و نحوه استفاده از آن نیز وارد شود مساله ای اساسی است که بر هیچ کس پوشیده نیست. همچنین همه ما به خوبی می دانیم که در 90 درصد مواقع هنگام ورود تکنولوژی های جدید به جامعه ما، همین نکته بسیار مهم مغفول مانده است. اما به هر حال ادامه این روند جز آسیب دیدن خود مردم و افزایش نارضایتی ها نتیجه ای نداشته و باید چاره ای برای حل این مساله اندیشید. تا این روند ناسالم بالاخره متوقف شود.

برای قضاوت در مورد حاکمیت قوانین شهروندی و فرهنگ شهرنشینی مردم یک جامعه کافی است نگاهی به وضعیت مکان های عمومی و نحوه استفاده مردم از آن بیندازید تا به خوبی همه چیز دستگیرتان شود. شاید در این بین نحوه استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی از جمله مترو به دلیل ضرورت بیش از باقی موارد دارای اهمیت باشد.

از رعایت حال مسافران هنگام ورود و خروج از واگن ها گرفته تا رعایت سکوت، تمیزی واگنها، توجه به علائم هشدار دهنده، رعایت حقوق سایر شهروندان و رعایت قوانین و موازین حاکم در مترو و ... همگی نشان دهنده حاکمیت فرهنگ شهرنشینی در یک جامعه است. که متاسفانه در جامعه ما مورد بی مهری و بی توجهی قرار می گیرد.

مهم ترین مساله ای که در خصوص فرهنگ استفاده از مترو وجود دارد رفت و آمد دست فروشان و تبدیل این مکان به یک بازار متحرک است که در هیچ کجای جهان مشاهده نمی شود. هنگامی که از دست فروشان مترو که عمدتا زن هستند سخن به میان می آید نگاه ها بیشتر به سمت دلسوزی و ترحم گرایش پیدا می کند. اما بهتر است به جای آنکه نگاهی احساسی به این مساله داشته باشید با یک تحلیل منطقی و عقلانی به موضوع نگاه کنید.

مساله این است که برخلاف تصور بسیاری از افراد که این دست فروشان مشکلی برای مردم ایجاد نمی کنند خرید از دست فروشان مترو چیزی جز ضایع کردن حق سایر شهروندان نیست. فرض کنید که شما کارمندی هستید که ساعاتی از روز را در محل کار و به خستگی گذراندید و هنگام بازگشت به خانه تنها چیزی که احتیاج دارید کمی سکوت است. یا تصور کنید شما فروشنده مغازه داری هستید که برای فروش کالای خود باید اجاره مکان و مالیات بپردازد اما با وجود خیل دست فروشانی که هیچ مالیات و اجاره ای نمی پردازند نمی تواند جنس های خود را بفروشد. بگذریم از فرصتی که شلوغی و سر و صدای دست فروشان برای جیب برها و قاپ زن ها به وجود می آورد و هر روز عده زیادی از مسافران گزارش اموال ربوده شده خود را به دفاتر نیروی انتظامی درون ایستگاه ها مترو می دهند.

از طرفی این افراد با حضور و رفت و آمد خود فضای زیادی را اشغال می کنند که  اجازه حضور به کسانی که قصد دارند از مترو به عنوان وسیله رفت و آمد استفاده کنند نمی دهد. به عبارتی فضای عمومی مترو را مکان شخصی خود به حساب می آورند.

تصور کنید که به دلیل استفاده از آلوچه و لواشک های غیر بهداشتی یا لوازم آرایشی تاریخ مصرف گذشته و قاچاق، فرزندان شما یا سایر خریداران دچار بیماری و مشکل شوند. این در حالی است که دست کسی به هیچ جایی بند نیست و مقصر کسانی هستند که بازار دست فروشان را داغ کرده اند. آیا باز هم حاضر به خرید از دست فروشان و رونق کسب و کار چنین افرادی خواهید بود؟
همه مواردی که گفته شد تنها چند مورد از آسیب هایی است که دست فروشان مترو به بار می آورند. پس بهتر است به جای دلسوزی برای این افراد به فکر شهروندانی باشید که قرار است تاوان سود بردن عده ای دیگر را پس بدهند.

مترو یا رینگ بوکس؟
تقریبا محال ممکن است که یک روز سوار مترو شوید و صدای دعوا و جار و جنجال چند نفر به گوشتان نرسد. به گونه ای که دیگر برای همه مسافران برخوردهای پر خشونت و رفتارهای غیر انسانی عادی و به سوژه خنده و سرگرمی تبدیل شده است.
به طوری که هنگام درگیری میان دو نفر گاها افراد یک تکان هم به خود نمی دهند و حتی سرشان را هم برنمی گردانند .
گویی هرکس منتظر فرصتی است تا هرچه در دل دارد بر سر دیگران خالی کند. از یک برخورد ساده گرفته تا لگد کردن کفش و خالی شدن یک صندلی و تلاش برای سریع تر نشستن. گویا همه در پی اثبات قدرتمندی و زرنگی خود به دیگران هستند و فراموش کرده اند که برخورد صحیح با مردم نه فقط یک وظیفه به عنوان شهروند بلکه تاکید دین و سنت ما و نشان دهنده تربیتی است که پدر و مادرهایمان داشته اند.

فاصله قانونی که نامرئی شده
شکی نیست که قوانین مترو برای منفعت خود افراد در نظر گرفته شده اند. اما این روزها گذر از این قوانین به یک بازی سرگرم کننده تبدیل شده و یا اصلا اهمیت وجودشان به چشم نمی آید. یکی از این قوانین عبور از خط قرمز سکوهاست که به  رغم تذکرات کارکنان مترو نادیده گرفته می شوند. در حالی که کمترین بهای نادیده گرفتن این خطوط جان افراد است.چرا که در صورت ازدحام جمعیت و یا کوچکترین بی احتیاطی ممکن است حوادث ناگواری به وجود بیاورد.

رفتار غیر فرهنگی نشانه زرنگی نیست

از دویدن بر روی پله های برقی و هول دادن مردم گرفته تا دویدن به سمت درهای نیمه بسته مترو و جلوگیری از حرکت بموقع قطار، قرار گرفتن بر سر راه افرادی که قصد خروج دارند و کشمکش و فشار وارد کردن به جمعیت برای سوار شدن.

جالب اینکه در حالی که همه ما ادعای روشنفکری، قانون مداری و انسان دوستانه داریم چنین رفتارهای خرد و کوچکی را نشان زرنگی خود می دانیم و تنها برای چند دقیقه زودتر رسیدن به مقصد، دنیا و آخرت خود را می فروشیم.

اما مشکلات مترو سوارها تنها به همین مسائل محدود نمی شود. عدم رعایت مسایل بهداشتی توسط مسافران به ویژه در فصول گرم سال و بوی شدید و زننده عرق بدن، عدم رعایت حال سالمندان و افراد مسن، پخش صدای وزوز موسیقی از هندزفری ها، بی توجهی به حقوق دیگران هنگام نشستن بر روی صندلی، نگاه کردن به گوشی فرد کنار دستی، تخریب صندلی و دکوراسیون و پوستر های آموزشی داخل محدوده مترو و مزاحمت ایجاد کردن برای نوامیس مردم با سوء استفاده از شلوغی از دیگر مواردی است که با وجود گذشت چند دهه از ورود مترو های شهری و پیوستن آن ها به وسایل حمل و نقل عمومی همچنان برقرار است. و به نظر می رسد تا سال های سال نیز ادامه پیدا کند.

اگرچه تاکنون رسانه ها و مسئولین شهرداری اقدامات بسیاری را در این زمینه به انجام رسانده اند اما بررسی و تصحیح رفتار شهروندان نیازمند مطالعات ریشه ای و اقدامات جدی تر است.